Artikel 19 – je hebt het recht om vrij en zonder inmenging een mening te koesteren en om door alle middelen en ongeacht grenzen inlichtingen en denkbeelden op te sporen, te ontvangen en door te geven.

Het recht om vrij en ongecensureerd je mening te zeggen of te schrijven, onbeperkt toegang hebben tot informatie, met de komst van het internet, de sociale media en de vele discussie fora lijkt dit recht een evidentie. Dat is het echter helemaal niet, dictatoriale regimes beperken de vrije meningsuiting op het internet door de vrije meningsuiting op het internet te beperken, discussiefora te controleren, het internet af te sluiten.

De vrije meningsuiting is dus het grondbeginsel dat het bestaan van een democratie mogelijk maakt en dat vooruitgang drijft.

Het recht op een eigen mening en op toegang tot informatie om je mening te vormen, bij te schaven, en te geven is ook voor kinderen en jongeren een heel belangrijk recht. Dit wordt ook expliciet benoemd in de artikelen 12, 13 en 17 van Het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind.

Ook het VN-Comité voor de Rechten van het Kind onderstreept het belang van digitale media voor verschillende kinderrechten: het recht op vrije meningsuiting, op informatie, participatie, onderwijs, rust, ontspanning en spel, kunst en cultuur.

Kinderen en jongeren vergaren heel wat informatie via sociale media. Sociale media nemen een zeer belangrijke plaats in in hun leefwereld. Ze gebruiken sociale media, vooral Facebook, om contact te houden met vrienden of familieleden die ze weinig zien of om afspraken te plannen met vrienden die ze vaak zien. Ze zijn sterk bezig met het opbouwen en onderhouden van een online identiteit of reputatie.

We kunnen sociale media, vrijheid van mening en meningsuiting niet los zien van de participatiemogelijkheden en – rechten van jongeren. Tegelijkertijd moeten kinderen en jongeren ook worden beschermd, ook dat is een pijler van het kinderrechtenverdrag.

Hoewel participatie en bescherming op het eerste zicht op gespannen voet met elkaar staan, zijn ze net nauw met elkaar verweven. De beste bescherming ligt wellicht juist in een vroege, begeleide participatie. Mediawijsheid speelt een sleutelrol, waarbij aan jongeren ook wordt meegeven dat de uiting van een mening kan worden ingeperkt wanneer dit botst met de rechten van anderen, veeleer dan formele verbodsbepalingen en controlemechanismen.

Passend belang hechten aan de mening van kinderen en jongeren als het over hun leven gaat

Hoewel kinderen en jongeren wel het recht hebben op een eigen mening, wordt de mening van jongeren helaas niet steeds gehoord. Dat kan alleen door goed te luisteren naar kinderen en jongeren, iets wat volwassenen nog te vaak vergeten. Soms is het excuus dat er snel beslissingen nodig zijn. Of soms dat ze nog jong zijn. Of dat ze zelf niet weten wat in hun belang of “voor hun eigen bestwil” is.

Kinderen en jongeren vragen betrokken te worden bij beslissingen die hun leven beïnvloeden. Ze willen dat hun stem gehoord wordt door de rechter, door hun ouders en door professionals als hun ouders uit elkaar gaan. Ze willen meer betrokken worden bij hún hulpverleningstraject. Of op school over het sanctiebeleid of over pesten. Geef kinderen mee de touwtjes in handen als het over hun leven gaat. Hun kijk opent vaak andere wegen om tot oplossingen te komen. Doe recht aan hun recht.

 

Over Caroline Vrijens

 

Caroline Vrijens is vanaf 1 augustus 2019 Vlaamse kinderrechtencommissaris. Ze is juriste. Ze was daarvoor actief rond integrale jeugdhulp bij het Agentschap Opgroeien, het voormalige Agentschap Jongerenwelzijn.  Ze werkte ook als advocay expert bij SOS Kinderdorpen in België.